Paris, mùa đông năm 1973. Trong căn phòng lớn của Trung tâm Hội nghị quốc tế, giữa những bộ vest chỉnh tề của các chính khách, một người phụ nữ Việt Nam mặc áo dài xanh nhạt, ánh mắt điềm tĩnh, giọng nói trầm và dứt khoát, bước lên bàn đàm phán. Khi cây bút trong tay bà chạm vào văn bản Hiệp định Paris, lịch sử thế giới khắc lại hình ảnh một người phụ nữ Việt ký vào hòa bình của dân tộc mình – Bà Nguyễn Thị Bình.
Khoảnh khắc ấy không chỉ đánh dấu sự kết thúc của một cuộc chiến kéo dài, mà còn mở ra tầm vóc mới cho Việt Nam: một dân tộc nhỏ bé nhưng có thể đối thoại bình đẳng với các cường quốc thế giới bằng trí tuệ và lòng chính nghĩa.
Từ bàn đàm phán Paris đến tầm vóc quốc gia
Nguyễn Thị Bình, tên khai sinh Nguyễn Thị Châu Sa, sinh năm 1927 tại Quảng Nam (nay là thành phố Đà Nẵng), vùng đất giàu truyền thống yêu nước. Bà sớm tham gia phong trào học sinh yêu nước ở Sài Gòn, rồi gia nhập Việt Minh từ năm 1946. Những năm bị giam ở khám Chí Hòa (1951-1953) không khuất phục được người phụ nữ trẻ ấy. Ra tù, bà tiếp tục hoạt động trong phong trào phụ nữ và dần trở thành một trong những gương mặt tiêu biểu của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Khi Hội nghị Paris được triệu tập (1968), Nguyễn Thị Bình được giao trọng trách Trưởng đoàn đàm phán của Mặt trận. Các đồng chí đề nghị bà lấy tên “Nguyễn Thị Bình” – bởi “chúng ta đi đòi hòa bình.” Từ đó, tên gọi ấy trở thành biểu tượng. Trong suốt bốn năm đàm phán, giữa những chính khách dày dạn kinh nghiệm quốc tế, người phụ nữ Việt Nam vẫn giữ phong thái bình tĩnh và kiên định. Báo chí quốc tế gọi bà là “Người phụ nữ của hòa bình Việt Nam”. Bằng lý lẽ sắc bén và trí tuệ mềm mại, bà khiến người đối diện phải nể trọng. Cây bút bà đặt xuống ngày 27/1/1973 không chỉ ký vào văn bản pháp lý, mà còn khẳng định vị thế và bản lĩnh của dân tộc Việt Nam.
Từ Hội nghị Paris, Việt Nam bước ra thế giới với một diện mạo mới. Hình ảnh Nguyễn Thị Bình trong tà áo dài, đứng ngang hàng cùng những nhà lãnh đạo quốc tế, trở thành tuyên ngôn không lời về sức mạnh của trí tuệ, lòng kiên định và giá trị nhân văn của người Việt. Bà không chỉ là đại diện của một tổ chức chính trị, mà còn là hiện thân của bản lĩnh quốc gia – dám đối thoại, dám bảo vệ lẽ phải, và dám khẳng định giá trị con người.
Sau thống nhất, bà Nguyễn Thị Bình tiếp tục cống hiến cho đất nước trong nhiều cương vị: Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, rồi Phó Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (1992-2002). Dù ở vị trí nào, bà vẫn kiên trì một quan điểm xuyên suốt: hòa bình chỉ có ý nghĩa khi gắn liền với tri thức, và bình đẳng chỉ trở thành hiện thực khi phụ nữ được học hành và được tôn trọng.
Dưới thời bà, nhiều chính sách mang tính nhân văn được ban hành: phổ cập giáo dục, khuyến khích học sinh nữ vùng sâu vùng xa, nâng cao năng lực cán bộ nữ, chăm lo trẻ em và người yếu thế.Sau khi rời chính trường, bà sáng lập Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam, tiếp tục vận động quốc tế ủng hộ hòa bình, nhân đạo và bình đẳng giới. Bà là người hiếm hoi có thể dung hòa giữa bản lĩnh chính trị và tinh thần nhân văn, giữa tư duy lãnh đạo và trái tim phụ nữ. Cuộc đời bà là sự tiếp nối tự nhiên giữa lý tưởng cách mạng và lý tưởng nhân bản – một hành trình liền mạch từ chiến khu đến bàn đàm phán, từ hòa bình đến tri thức.
Cựu chiến binh Trương Sỹ Thanh, nguyên Phó Vụ trưởng Ủy ban Kiểm tra Trung ương, từng tham gia chiến trường Campuchia giai đoạn 1984-1988, chia sẻ: “Thế hệ chúng tôi đi giữ hòa bình sau chiến tranh. Ở Campuchia, trong những đêm nghe đài, tôi vẫn nhớ hình ảnh bà Nguyễn Thị Bình mà báo chí hay nhắc đến – người phụ nữ ký vào lịch sử. Bà là biểu tượng cho lý tưởng mà chúng tôi chiến đấu để bảo vệ: hòa bình, độc lập và nhân phẩm con người.” Câu chuyện của ông Thanh như một lát cắt nối giữa hai thế hệ – những người đi qua chiến tranh và những người tiếp bước trong hòa bình. Ở họ, hình ảnh Nguyễn Thị Bình không chỉ là ký ức, mà là chuẩn mực của trách nhiệm và lòng tận tụy với Tổ quốc.
Di sản và sứ mệnh thế hệ nối tiếp
Ở tuổi gần trăm, bà Nguyễn Thị Bình vẫn được nhắc đến như biểu tượng của bản lĩnh và nhân văn Việt Nam. Bà không chỉ là nhân chứng của một thời, mà là người góp phần tạo ra thời đại ấy. Di sản bà để lại không phải chỉ nằm trong những văn kiện hay chức vụ, mà trong hệ giá trị tư tưởng: tin vào con người, tin vào tri thức, và tin vào khả năng tự quyết của dân tộc. Trong lĩnh vực ngoại giao, bà là gương mặt mở đường cho hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện đại – vừa mềm mại, vừa kiên cường. Trong lĩnh vực giáo dục, bà là người khởi xướng tư duy “giáo dục vì hòa bình và phát triển con người”. Trong xã hội, bà là tấm gương về đạo đức công vụ, giản dị, liêm chính và trách nhiệm. Di sản ấy đang được thế hệ hôm nay kế thừa và phát triển. Giữa thời đại toàn cầu hóa, phụ nữ Việt Nam không chỉ tham gia vào công cuộc đổi mới, mà đang khẳng định vai trò lãnh đạo, sáng tạo, và truyền cảm hứng.
Em Nguyễn Thanh Huyền, đoàn viên Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân, chia sẻ: “Thế hệ chúng em sinh ra trong hòa bình, nhưng không bao giờ được phép quên rằng hòa bình ấy có được từ bao nhiêu hy sinh. Nếu thế hệ bà Bình chiến đấu bằng nghị lực và trí tuệ, thì thế hệ chúng em phải chiến đấu bằng tri thức và sáng tạo.Chúng em cam kết sẽ sống và cống hiến như những công dân toàn cầu, mang trong tim tinh thần Việt Nam – độc lập, nhân ái và tự cường.” Cam kết ấy chính là sự tiếp nối tự nhiên của di sản Nguyễn Thị Bình – di sản của niềm tin vào con người và trí tuệ Việt Nam. Từ người phụ nữ đặt bút ký vào hòa bình năm 1973 đến người trẻ viết tiếp tương lai đất nước hôm nay, là hành trình thống nhất của lý tưởng và trách nhiệm.
Trong dòng chảy ấy, tên “Bình” trở thành biểu tượng – không chỉ là tên riêng, mà là khát vọng chung của dân tộc: khát vọng sống trong hòa bình, phát triển trong tri thức, và vươn lên bằng bản lĩnh Việt Nam. Bà Nguyễn Thị Bình đã sống một cuộc đời trọn vẹn cho Tổ quốc. Cuộc đời ấy chứng minh rằng: sức mạnh của Việt Nam không chỉ đến từ những chiến thắng, mà còn từ những con người dám nghĩ, dám làm, và dám đi đến cùng vì hòa bình.
Hôm nay, khi đất nước bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng, tinh thần Nguyễn Thị Bình vẫn hiện hữu trong nghị lực của những người phụ nữ khởi nghiệp, trong tầm nhìn của các nhà lãnh đạo trẻ, trong khát vọng sáng tạo của thế hệ mới. Họ đang viết tiếp câu chuyện về hòa bình – không bằng hiệp định, mà bằng tri thức, văn hóa và lòng nhân ái. Và không bao giờ là điểm kết thúc, mà luôn là khởi đầu của trách nhiệm, trí tuệ và niềm tin vào tương lai.
