Trường hợp đất nông nghiệp không được cấp sổ đỏ theo Luật Đất đai 2024

Theo điểm a khoản 1 Điều 151 Luật Đất đai 2024, người sử dụng đất không được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (sổ đỏ) trong các trường hợp, trong đó có đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích theo Điều 179.

Quỹ đất nông nghiệp công ích đã được xác định rõ ràng trong Luật. Quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích được lập theo quy định pháp luật đất đai qua các thời kỳ thì tiếp tục duy trì để phục vụ các nhu cầu công ích tại địa phương. Quỹ đất này của xã, phường, thị trấn được sử dụng để xây dựng công trình văn hóa, thể dục thể thao, vui chơi giải trí công cộng, y tế, giáo dục, chợ, nghĩa trang và các công trình công cộng khác do UBND cấp xã đầu tư, quản lý, sử dụng; xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương, nhà đại đoàn kết. Ngoài ra, quỹ đất công ích còn được sử dụng để bồi thường cho người có đất bị thu hồi khi xây dựng các công trình công cộng.

Đối với diện tích đất chưa sử dụng vào các mục đích công ích, UBND cấp xã được quyền cho cá nhân trong địa phương thuê để sản xuất nông nghiệp hoặc nuôi trồng thủy sản theo hình thức đấu giá công khai. Thời hạn mỗi lần thuê không quá 10 năm. Điều này đồng nghĩa với việc người dân chỉ được giao quyền sử dụng tạm thời, không phải quyền sở hữu lâu dài, nên không thể được cấp sổ đỏ.

Điều 179 Luật Đất đai 2024 cũng khẳng định quỹ đất công ích thuộc quyền quản lý của UBND cấp xã, sử dụng theo quy hoạch, kế hoạch đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Do đó, đất nông nghiệp thuộc quỹ công ích mang tính chất đất công, không phải tài sản riêng của cá nhân, hộ gia đình hay tổ chức, nên không phát sinh quyền cấp Giấy chứng nhận.

Ngoài ra, Khoản 3 Điều 4 Luật Đất đai 2024 quy định Nhà nước là đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai. Điều 203 Luật Đất đai 2024 giao cho UBND cấp xã trách nhiệm quản lý quỹ đất công ích đúng mục đích, nếu sử dụng sai hoặc giao trái thẩm quyền thì phải thu hồi. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo đảm quỹ đất công ích không bị biến tướng thành đất tư hữu.

Trên thực tế, người dân thuê đất nông nghiệp công ích của xã theo hợp đồng tối đa 10 năm cần lưu ý: đây là hợp đồng thuê có thời hạn, không phát sinh quyền sở hữu lâu dài, không được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Sau khi hết hạn, UBND cấp xã sẽ tổ chức đấu giá lại, người dân có thể tham gia để tiếp tục thuê.

Quy định này giúp đảm bảo quỹ đất công ích thực sự phục vụ lợi ích cộng đồng, duy trì nguồn quỹ đất dự phòng cho các công trình công cộng, đồng thời tránh tình trạng tư nhân hóa hoặc sử dụng sai mục đích. Đây cũng là cách để cân bằng giữa lợi ích sử dụng đất cho phát triển kinh tế – xã hội và lợi ích lâu dài của cộng đồng địa phương.