Nguyễn Nhuận
Huế đang đứng trước cơ hội trở thành trung tâm logistics xanh và khu thương mại tự do tầm khu vực, khi nhiều chuyên gia cho rằng Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô hội tụ đầy đủ các điều kiện để phát triển theo hướng này. Nếu được hiện thực hóa, đây không chỉ là bước ngoặt quan trọng cho Thừa Thiên Huế mà còn tạo động lực phát triển mới cho cả miền Trung và kết nối quốc tế.
Thành phố Huế từ lâu đã được đánh giá sở hữu nhiều tiềm năng để trở thành đầu mối logistics và thương mại quan trọng. Lợi thế địa lý nằm trên hành lang kinh tế Đông – Tây, vừa tiếp giáp biển, vừa gần biên giới Lào, cùng với hệ thống cảng biển, sân bay và cao tốc Bắc – Nam, giúp Huế có vị trí chiến lược đặc biệt trong việc trung chuyển hàng hóa. Không những vậy, vùng đất này còn có nền tảng nhân lực, hạ tầng đang từng bước được đầu tư hoàn chỉnh, cùng với những chính sách hỗ trợ phát triển của Chính phủ, mở ra cơ hội lớn để xây dựng một khu thương mại tự do (Free Trade Zone – FTZ).
Tại Diễn đàn logistics vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung tổ chức ngày 22/8, TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược, đã nhấn mạnh rằng Huế có nền tảng và dư địa lớn để hình thành khu thương mại tự do, đặc biệt tại khu vực Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô. Bà cho rằng việc Thủ tướng đã phê duyệt điều chỉnh quy hoạch Khu kinh tế này đến năm 2045 là một hành lang pháp lý quan trọng, tạo cơ sở để chuẩn bị hạ tầng và chính sách, sẵn sàng phát triển thành FTZ trong tương lai gần.
Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô hiện được quy hoạch thành năm phân khu chức năng gồm cảng biển, khu công nghiệp, khu phi thuế quan, khu đô thị và khu du lịch. Trong đó, sự hiện diện của khu phi thuế quan được coi là nền móng để phát triển khu thương mại tự do, bởi đây là một trong những yếu tố cấu thành không thể thiếu nhằm thu hút dòng chảy hàng hóa, thương mại và logistics quốc tế. Với vị trí nằm giữa Huế và Đà Nẵng, chỉ cách sân bay Phú Bài và Tiên Sa chưa tới 50km, đồng thời nằm sát trục cao tốc Bắc – Nam, khu vực này có lợi thế đặc biệt để trở thành điểm trung chuyển hàng hóa của khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên và cả Lào.
Phó trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương Nguyễn Đức Hiển đồng quan điểm, cho rằng ý tưởng hình thành FTZ tại Chân Mây – Lăng Cô cần được nghiên cứu và ủng hộ, nhằm tạo ra bước đột phá cho tăng trưởng kinh tế không chỉ cho Huế mà cho cả vùng miền Trung. Ông đánh giá cao tiềm năng khi khu vực này vừa có điều kiện tự nhiên thuận lợi, vừa được định hướng phát triển rõ ràng trong chiến lược quốc gia.
PGS.TS. Hồ Thị Thu Hòa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển logistics Việt Nam, bổ sung rằng Chân Mây – Lăng Cô có vị trí trung điểm của cả nước, hạ tầng kết nối đồng bộ và lợi thế đặc biệt khi chỉ cách cảng Chân Mây 7km. Đây là cảng biển nước sâu tự nhiên, có thể tiếp nhận tàu trọng tải lớn, tạo điều kiện lý tưởng để phát triển logistics biển. Đồng thời, hệ thống đường sắt quốc gia, mạng lưới cửa khẩu quốc tế và cao tốc Huế – Đà Nẵng giúp rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển hàng hóa, tăng cường khả năng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Bà Hòa nhấn mạnh, với lợi thế địa chiến lược và hạ tầng đa phương thức, Chân Mây – Lăng Cô hoàn toàn có thể trở thành trung tâm logistics quốc gia, đồng thời phát triển thành một FTZ tầm khu vực.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các khu thương mại tự do luôn đóng vai trò là đòn bẩy kinh tế quan trọng. OECD định nghĩa FTZ là khu vực đặc biệt, nơi hàng hóa nhập khẩu được miễn thuế hoặc chịu mức thuế thấp, tạo điều kiện cho lưu kho, tái xuất, gia công và phân phối. Panama là một ví dụ điển hình, khi Freezone de Colon đã tận dụng vị trí chiến lược gần kênh đào để phát triển thành trung tâm logistics, tái xuất hàng hóa, dịch vụ giá trị gia tăng và kết nối thương mại quốc tế. Thành công này giúp Panama từ chỗ phụ thuộc vào kênh đào đã vươn lên thành quốc gia dịch vụ logistics toàn cầu.
Thâm Quyến (Trung Quốc) cũng là minh chứng điển hình. Nhờ xây dựng khu thương mại tự do gần Hồng Kông, nơi đây đã trở thành trung tâm sản xuất, công nghệ cao và đổi mới sáng tạo, hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp và trở thành cái nôi của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Thượng Hải cũng khẳng định vị thế với FTZ từ năm 2013, ban đầu chỉ 30km2, sau mở rộng gấp 8 lần, gắn liền với cảng Phố Đông và sân bay quốc tế, trở thành biểu tượng cải cách, mở cửa. UAE với JAFZA lại cho thấy một mô hình khác, khi kết hợp FTZ cùng hạ tầng hàng không – hàng hải – logistics, cho phép 100% vốn ngoại, giúp nền kinh tế nước này chuyển mình từ phụ thuộc dầu mỏ sang đa ngành bền vững.
Những kinh nghiệm này là bài học quý giá cho Việt Nam nói chung và Huế nói riêng, trong việc quy hoạch và xây dựng khu thương mại tự do gắn với đặc thù địa phương.
Theo TS. Trần Thị Hồng Minh, việc hình thành FTZ tại Huế hứa hẹn thu hút FDI thế hệ mới, thúc đẩy xuất khẩu, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa phát triển công nghiệp phụ trợ, dịch vụ tài chính, bảo hiểm và vận tải cho các tỉnh lân cận như Quảng Trị, Quảng Bình, Đà Nẵng. Đây không chỉ là nhiệm vụ phát triển kinh tế địa phương, mà còn là chiến lược quốc gia nhằm tái cấu trúc nền kinh tế vùng miền Trung theo hướng hiện đại, bền vững, nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ kinh tế thế giới.
Trong giai đoạn đầu, theo khuyến nghị, cần lập quy hoạch chi tiết trung tâm logistics xanh cấp quốc gia tại Chân Mây – Lăng Cô với các phân khu chức năng hiện đại. Đặc biệt, ưu tiên đầu tư vào các tuyến giao thông chiến lược như đường bộ từ cảng Chân Mây ra cao tốc Bắc – Nam và kết nối với Cửa khẩu Lao Bảo, đồng thời nâng cấp Cảng hàng không Quốc tế Phú Bài để tăng năng lực vận tải hàng hóa.
Song song với hạ tầng, chính sách đóng vai trò quyết định. Cần có cơ chế thông thoáng, cải cách thủ tục hành chính và các gói ưu đãi rõ ràng để thu hút doanh nghiệp trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, việc xây dựng bộ tiêu chí logistics xanh, khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, xe điện, xử lý chất thải theo chuẩn quốc tế cũng là điều kiện cần thiết để phát triển bền vững.
Trong giai đoạn tiếp theo, định hướng là mở rộng quy mô FTZ và tích hợp sâu vào chuỗi cung ứng khu vực, trong đó Chân Mây sẽ là đầu mối kết nối trung tâm logistics của Huế với các khu công nghiệp ở Đà Nẵng, Quảng Trị và Tây Nguyên. Đồng thời, khu vực này cần áp dụng số hóa, tự động hóa, kinh tế tuần hoàn và các giải pháp quản lý thông minh để nâng cao hiệu quả vận hành.
Nếu hiện thực hóa, khu thương mại tự do Chân Mây – Lăng Cô sẽ không chỉ tạo cú hích cho kinh tế Thừa Thiên Huế, mà còn giúp miền Trung vươn lên thành một cực tăng trưởng mới của cả nước. Đây chính là bước đi khả thi để biến tiềm năng thành động lực, đưa Huế và khu vực vào quỹ đạo phát triển bền vững, hội nhập sâu rộng với kinh tế toàn cầu.
Tags: Chân Mây – Lăng Cô, Cơ hội bứt phá từ Chân Mây – Lăng Cô, Đề xuất hình thành khu thương mại tự do tại Huế, khu thương mại tự do Chân Mây – Lăng Cô, thành phố Huế
